31 मार्च 2021
भारत की अंतरराष्ट्रीय निवेश स्थिति (आईआईपी), दिसंबर 20201
आज, रिज़र्व बैंक ने दिसंबर 2020 के अंत में भारत की अंतरराष्ट्रीय निवेश स्थिति से संबंधित आंकड़े जारी किए।
दिसंबर 2020 में भारत की अंतरराष्ट्रीय निवेश स्थिति की मुख्य विशेषताएं
-
पिछली तिमाही के अंत में भारत में गैर-निवासियों का निवल दावा अपने स्तर से बढ़कर 3.1 बिलियन अमेरिकी डॉलर हो गया (तालिका 1)।
-
भारत में विदेशी स्वामित्व वाली परिसंपत्तियों (52.3 बिलियन अमेरिकी डॉलर) में अधिक वृद्धि भारतीय निवासियों की विदेशी वित्तीय परिसंपत्तियों (49.2 बिलियन अमेरिकी डॉलर) के परिणामस्वरूप तिमाही के दौरान भारत की शुद्ध विदेशी देयताओं में वृद्धि हुई।
-
भारत की अंतरराष्ट्रीय वित्तीय परिसंपत्तियों का दो-तिहाई से अधिक हिस्सा आरक्षित परिसंपत्ति का रहा । (तालिका 2)
-
प्रत्यक्ष विदेशी निवेश (एफडीआई) और पोर्टफोलियो इक्विटी निवेश भारत की विदेशी देयताओं में वृद्धि पर हावी रहे; कुल बाहरी देयताओं में गैर-ऋण देयताओं का हिस्सा बढ़कर 52.4 प्रतिशत (सितंबर 2020 के अंत में 50.8 प्रतिशत) हो गया। (तालिका 3)
-
अंतर्राष्ट्रीय वित्तीय देयताओं के लिए भारत की अंतरराष्ट्रीय वित्तीय परिसंपत्तियों का अनुपात दिसंबर 2020 में एक वर्ष पहले के 62.1 प्रतिशत से बढ़कर 71.4 प्रतिशत हो गया।
(योगेश दयाल)
मुख्य महाप्रबंधक
प्रेस प्रकाशनी: 2020-2021/1332
तालिका 1: भारत की समग्र अंतरराष्ट्रीय निवेश स्थिति |
(बिलियन अमेरिकी डॉलर) |
अवधि |
दिसंबर-19 (सं) |
मार्च-20 (आसं) |
जून-20 (आसं) |
सितंबर-20 (आसं) |
दिसंबर-20 (अ) |
निवल आईआईपी (क-ख) |
-425.1 |
-375.2 |
-343.8 |
-337.5 |
-340.6 |
क. आस्तियां |
697.9 |
717.0 |
749.6 |
802.9 |
852.1 |
1. प्रत्यक्ष निवेश |
179.7 |
183.0 |
185.9 |
188.3 |
191.3 |
2. पोर्टफोलियो निवेश |
4.8 |
3.8 |
4.3 |
5.0 |
5.5 |
2.1 इक्विटी प्रतिभूतियां |
2.6 |
0.6 |
0.8 |
1.9 |
1.7 |
2.2 ऋण प्रतिभूतियां |
2.2 |
3.2 |
3.5 |
3.1 |
3.8 |
3. अन्य निवेश |
53.4 |
52.4 |
53.7 |
64.9 |
69.5 |
3.1 ट्रेड क्रेडिट |
2.2 |
1.5 |
1.3 |
2.9 |
3.3 |
3.2 ऋण |
6.2 |
6.7 |
7.4 |
9.0 |
10.6 |
3.3 करेंसी और जमाराशियां |
27.1 |
26.0 |
27.7 |
34.9 |
37.3 |
3.4 अन्य परिपरिसंपत्तियां |
17.9 |
18.2 |
17.2 |
18.1 |
18.3 |
4. आरक्षित परिसंत्तियां |
459.9 |
477.8 |
505.7 |
544.7 |
585.8 |
ख. देयताएं |
1123.0 |
1092.2 |
1093.4 |
1140.4 |
1192.7 |
1. प्रत्यक्ष निवेश |
426.9 |
418.2 |
419.4 |
456.0 |
480.3 |
2. पोर्टफोलियो निवेश |
266.7 |
246.7 |
241.6 |
253.3 |
274.1 |
2.1 इक्विटी प्रतिभूतियां |
148.9 |
134.8 |
139.0 |
149.1 |
170.7 |
2.2 ऋण प्रतिभूतियां |
117.8 |
111.9 |
102.6 |
104.2 |
103.4 |
3. अन्य निवेश |
429.3 |
427.2 |
432.5 |
431.1 |
438.3 |
3.1 ट्रेड क्रेडिट |
105.2 |
104.3 |
104.0 |
102.2 |
102.6 |
3.2 ऋण |
177.3 |
179.6 |
184.5 |
180.6 |
183.5 |
3.3 करेंसी और जमाराशियां |
133.3 |
130.8 |
132.9 |
137.5 |
140.7 |
3.4 अन्य देयताएं |
13.5 |
12.6 |
11.0 |
10.8 |
11.5 |
मेमो मद: देयताओं की तुलना में आस्ति अनुपात (%) |
62.1 |
65.7 |
68.6 |
70.4 |
71.4 |
सं: संशोधित. आसं: आंशिक संशोधित अ: अनंतिम
पूर्णांकन के कारण संघटक मदों का योग कुल योग में नहीं जोड़ा गया है। |
तालिका 2: भारत की अंतर्राष्ट्रीय वित्तीय आस्तियों और देयताओं की संरचना |
(प्रतिशत) |
अवधि |
दिसंबर-19 (सं) |
मार्च-20 (आसं) |
जून-20 (आसं) |
सितंबर-20 (आसं) |
दिसंबर-20 (अ) |
क. आस्तियां |
|
|
|
|
|
1. प्रत्यक्ष निवेश |
25.7 |
25.5 |
24.8 |
23.5 |
22.5 |
2. पोर्टफोलियो निवेश |
0.7 |
0.5 |
0.6 |
0.6 |
0.6 |
3. अन्य निवेश |
7.7 |
7.4 |
7.1 |
8.1 |
8.2 |
4. आरक्षित आस्तियां |
65.9 |
66.6 |
67.5 |
67.8 |
68.7 |
आस्तियां/देयताएँ |
100.0 |
100.0 |
100.0 |
100.0 |
100.0 |
ख. देयताएँ |
1. प्रत्यक्ष निवेश |
38.0 |
38.3 |
38.4 |
40.0 |
40.3 |
2. पोर्टफोलियो निवेश |
23.7 |
22.6 |
22.1 |
22.2 |
23.0 |
3. अन्य निवेश |
38.3 |
39.1 |
39.5 |
37.8 |
36.7 |
तालिका 3 : भारत के बाह्य ऋण और गैर-ऋण देयताओं का हिस्सा |
(प्रतिशत) |
अवधि |
दिसंबर-19 (सं) |
मार्च-20 (आसं) |
जून-20 (आसं) |
सितंबर-20 (आसं) |
दिसंबर-20 (अ) |
गैर-ऋण देयताएं |
49.3 |
48.5 |
48.9 |
50.8 |
52.4 |
ऋण देयताएं |
50.7 |
51.5 |
51.1 |
49.2 |
47.6 |
कुल |
100.0 |
100.0 |
100.0 |
100.0 |
100.0 |
|